«نیک رابرتسون»، در گزارش ۲۴ اکتبر برای سی‌ان‌ان، می‌نویسد سخنرانی اردوغان یک سخنرانی «دووجهی» بود که هدفش کسب رضایت ترامپ و سعودی‌ها بود: «او هیچ اشاره مستقیمی به بن‌سلمان نداشت و نوک پیکان خود را به‌گونه‌ای هدف نگرفته بود که باعث رنجش سعودی‌ها شود.» اردوغان در افشای حقایق بسیار محتاطانه عمل کرد. نه تنها نشانه‌ای از «حقیقت عریان» در سخنانش دیده نشد بلکه به گفته برخی کارشناسان ابهامات پیرامون قتل خاشقجی تا حدی سربسته ماند. به نوشته این تحلیلگر مسائل دیپلماتیک سی‌ان‌ان، اردوغان «اندکی» گرد و خاک به پا کرد اما در نهایت حزم، شمشیر داموکلس خود را بر سر ترامپ و بن‌سلمان نگه داشت.

او اگرچه به ادعای سعودی‌ها مبنی بر «مرگ تصادفی» تاخت و اعلام کرد که «ما شواهدی داریم که نشان می‌دهد مرگ او برنامه‌ریزی‌شده بود» اما سخنرانی‌اش را بسیار محتاطانه قرائت کرد و همزمان، برگه اتهامی را در دامان بن‌سلمان قرار داد. او در سخنانش ملک سلمان را خطاب قرار می‌داد تا دریابد که جای جسد خاشقجی کجاست. به نوشته رابرتسون، اردوغان کارت‌های خود را نگه داشته تا در موقع ضرورت آنها را «رو» کند و امتیازات لازم را بگیرد. چنین است که برخی می‌گویند اردوغان درصدد است شرایط را به سویی ببرد که سپرهای دفاعی پیرامون محمد بن‌سلمان فرو ریزد و او یا برکنار شود یا دست‌کم از اختیاراتش کاسته شود.

جدال شاهزاده و سلطان

در همین راستا، «دیوید کرک پاتریک» و «کارلوتا گال»، گزارشگران رویترز در گزارش ۲۳ اکتبر خود نوشتند که اردوغان انگشت اتهام را به سوی ولیعهد سعودی نشانه رفته و او را به برنامه‌ریزی برای «قتلی وحشیانه» متهم کرده است. به نوشته «پاتریک- گال»، اردوغان همچنان نوک پیکان را به سوی عربستان نشانه رفته و شمشیر داموکلس خود را بر سر بن‌سلمان و عربستان نگه داشته است. این «کارت» مهم چیست که اردوغان با آن بازی پرریسکی را شروع کرده است؟ این گزارشگران معتقدند تهدید به افشای صدای ضبط شده خاشقجی در هنگام مُثله‌کردن وی مهم‌ترین ابزاری است که اردوغان آن را به رخ سعودی‌ها می‌کشد. با این حال، جدال «شاهزاده» (محمد بن‌سلمان) و «سلطان» (اردوغان) به اینجا ختم نمی‌شود. صرف‌نظر از اینکه اردوغان چه در چنته دارد یا ترامپ چه برنامه‌ای برای عربستان دارد یا غرب چه برنامه‌ای برای فشار بر عربستان دارد اما برگزاری «داووس صحرا» در قاموس رهبران سعودی، نماد جدال ولیعهد با رقبای خارجی اوست. درست در روزی که اردوغان سخنرانی خود را شروع کرد (سه‌شنبه اول آبان)، اولین روز کنفرانس «داووس صحرا» هم در عربستان برگزار شد.

«پاتریک- گال» نوشتند که ولیعهد عربستان با برگزاری این نشست اقتصادی به‌دنبال قدرت‌نمایی در برابر رقبای خارجی بود. ولیعهد جوان در ذهن خود بر این باور است که به‌دلیل ثروت نفتی و مالی عربستان، این دیگران هستند که به این کشور نیاز دارند. محمد بن‌سلمان با لحنی پیروزمندانه از موفقیت جذب ۵۰ میلیارد دلار سرمایه- با وجود عقب‌نشینی بسیاری از شرکت‌ها- خبر داد. نکته مهم این است که سعودی‌ها به یک شرکت روسی که از قضا به ولادیمیر پوتین نزدیک است چراغ سبز نشان دادند. به نوشته این گزارشگران، مدیران این شرکت روسی ضمن تمجید از عربستان، این کشور را «شریکی بزرگ برای ما» خواندند. این نشان می‌دهد که محمد بن‌سلمان احتمالا تا آینده‌ای غیرقابل پیش‌بینی چهره قدرتمند عربستان (و خاورمیانه) باقی خواهد ماند.

مهم این است که «داووس صحرا» در هتل ریتز کارلتون برگزار شد همان جایی که بیش از ۲۰۰ شاهزاده و تاجر سعودی زندانی بودند. داووس صحرا یک بنده دیگر هم داشت: پاکستان. عمران‌خان، نخست‌وزیر جدید پاکستان در کنفرانس سرمایه‌‌گذاری در پایتخت عربستان سعودی که از سوی چهره‌های مطرح دیگر جهان به‌دلیل قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستان تحریم شده بود، شرکت کرد. به‌دنبال این حضور بود که عربستان سعودی موافقت کرده تا سه میلیارد دلار به‌عنوان یک بسته حمایتی در یک سال به پاکستان اعطا کند و یک وام دیگر به ارزش سه میلیارد دلار دیگر را در زمانی دیرتر برای واردات نفت به پاکستان بدهد تا بحران اقتصادی فعلی در این کشور را فرو بنشاند. به گزارش رویترز، این کمک در مجموع ۶میلیارد دلاری عربستان سعودی به پاکستان فراتر از پیش‌بینی‌هایی است که تحلیلگران مطرح کرده بودند و می‌تواند منجر به کاهش اندازه وام نجاتی شود که پاکستان از صندوق بین‌المللی پول دریافت خواهد  کرد.

«آرون دیوید میلر»، مقام سابق وزارت‌خارجه و محقق در مرکز ویلسون، می‌گوید: «سعودی‌ها تحت فشار هستند که نمی‌توانند از این بن‌بست رها شوند. پول و نفت‌شان نه توانسته این لکه سیاه را از پیشانی آنها پاک کند و نه توانسته خوشحالی دشمنانشان را پنهان سازد.» با این حال، اردوغان هم که داعیه رهبری جهان اسلام دارد و خود را قهرمان بهار عربی جا می‌زند تلاش دارد محتاطانه این پرونده را مدیریت کند. او تلاش دارد ضمن رقابت با عربستان بر سر رهبری جهان اسلام ماجرا را به گونه‌ای مدیریت کند که ضمن اخذ بیشترین امتیاز از عربستان، از گسست یا وخامت در روابط دو کشور جلوگیری کند. ساکن کاخ آکسارای در سخنانش در پارلمان به‌گونه‌ای تلاش داشت تا میان پادشاه و ولیعهد شکاف به‌وجود آورد. چنین بود که در پارلمان اعلام کرد که «فقط یک پادشاه در عربستان وجود دارد» و اوست که می‌تواند بدون خشونت قدرت ولیعهد را محدود سازد.

«یاسین آکتای»، مشاور اردوغان و از اعضای ارشد حزب عدالت و توسعه، معتقد است اردوغان که، متن سخنرانی‌اش محتاطانه تنظیم شده بود، بدون اینکه به‌طور رسمی نامی از ولیعهد به میان آورد «میان ملک سلمان و تمام مظنونان دیگر در عربستان» تمایز گذاشت. او «از ملک سلمان» خواست «تا به درخواست‌های عدالت‌خواهانه» توجه کند. «پاتریک- گال» در پایان گزارش خود به نقل از مشاوران اردوغان نوشتند که رئیس‌جمهور اگرچه می‌کوشد مرگ خاشقجی را پیگیری کند اما براساس محاسبات اردوغان فرصت برای خدشه وارد کردن به چهره بن‌سلمان با مرتبط دانستن مستقیم و علنی او با این قتل می‌تواند او را از چشم حاکمان سعودی بیندازد و در نهایت وی را در قاموس سعودی‌ها «دشمن» فرض کند و باعث شود که روابط دو کشور طی احتمالا ۵۰ سال آینده دچار فراز و فرودهای زیادی شود. در هر حال، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، نیز اقدام سعودی‌ها را درخصوص قتل روزنامه‌نگار منتقد بدترین سرپوش‌گذاری و لاپوشانی در تاریخ لاپوشانی‌ها توصیف کرد.

ترامپ افزود: «من معتقدم سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان اطلاع قبلی از این قتل نداشته است.» «جیف میسون» و «گولسن سولاکر»، گزارشگران رویترز در ۲۳ اکتبر به نقل از ترامپ نوشتند که «هرگز نباید چنین اتفاقی روی می‌داد... من می‌خواهم آنها را باور کنم. واقعا می‌خواهم آنها را باور کنم.» رئیس‌جمهور آمریکا افزود که هر کسی این توطئه را ترتیب داده، در مخمصه بدی است. به فاصله کوتاهی پس از او، مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا گفت که کشورش مسببان را مجازات خواهد کرد و افزود که ویزای ۲۱مظنون شناسایی‌شده لغو می‌شود. وزیرخارجه آمریکا در یک کنفرانس خبری در وزارت‌خارجه آمریکا اظهار کرد: «ما توانستیم دست‌کم برخی از مسوولان و عاملان قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی را شناسایی و مشخص کنیم. در میان آنها افرادی از اعضای دفتر سلطنتی، سازمان اطلاعات، وزارت‌خارجه و وزارتخانه‌های دیگر عربستان هستند که ما به آنها درخصوص دست داشتن‌شان در قتل خاشقجی ظنین هستیم.»